Co czwarta kobieta w wieku reprodukcyjnym (15-49 lat) ma niedokrwistość z niedoboru żelaza. To samo dotyczy kobiet w ciąży i dzieci w wieku przedszkolnym. Wyczerpanie zapasów żelaza w organizmie, czyli niska ferrytyna to prosta droga do wystąpienia tej niedokrwistości.
Zastanawiasz się na pewno dlaczego ferrytyna jest niska mimo tego, że wprowadziłaś zmiany w diecie? Oto kilka powodów, dlaczego ferrytyna nie wzrasta:
1. Utrudnione wchłanianie
Do utrudniania wchłaniania żelaza możesz przyczyniać się na kilka sposobów:
– nie przyjmujesz preparatu żelaza na czczo lub między posiłkami
– w posiłkach zawierających żelazo są jednocześnie produkty utrudniające absorpcję np. wapń, który utrudnia wchłanianie żelaza zarówno hemowego jak i niehemowego
– popijasz posiłki kawą, herbatą, ziołami, colą, napojami mlecznymi, kakao
– w Twoich posiłkach znajduje się dużo polifenoli, fitynianów, kwasu szczawiowego
– do produktów zawierających żelazo niehemowe nie dodajesz źródeł witaminy C.
O tym jak jeść, aby nie zaburzać wchłaniania dowiesz się z webinaru „Jak skutecznie podnieść żelazo i ferrytynę”.
2. hepcydyna
Głównym regulatorem ogólnoustrojowego żelaza jest hepcydyna. Białko to wytwarzane jest przez wątrobę, a jego główne zadanie to zabezpieczenie Twojego organizmu przed nadmiernym wchłanianiem żelaza z jelit. Nasz organizm nie ma mechanizmów efektywnego usuwania żelaza, więc główną „ochroną” przed jego nadmiarem jest właśnie blokowanie wchłaniania.
Wysoki poziom hepcydyny blokuje wchłanianie żelaza w jelitach. Jeśli grozi Ci przeładowanie żelazem to hepcydyna wzrasta, a wchłanianie w jelitach zostaje zablokowane.
Z drugiej strony, jeśli mamy zwiększone zapotrzebowanie na żelazo, takie jak przy niedoborze żelaza czy anemii, to stężenie hepcydyny naturalnie spada. Dzięki temu żelazo może wchłaniać się w większych ilościach.
Niestety nie zawsze proces ten przebiega bez zakłóceń. Hepcydyna jest białkiem ostrej fazy (podobnie jak ferrytyna) i wzrasta podczas stanu zapalnego, chorób autoimmunologicznych czy przewlekłych infekcji. Oznacza to, że w tych sytuacjach może występować problem z wchłanianiem żelaza, a co z tym idzie poprawą parametrów morfologicznych.
W takich przypadkach musimy najpierw zająć się stanem zapalnym, ponieważ bez tego podawanie nawet największych dawek żelaza w formie leku, suplementu lub razem z dietą nie pomoże.
Co ciekawe podawanie żelaza w dawkach > 60mg, powoduje wzrost stężenia hepcydyny przez 24-48 godzin, nawet u osób z niedoborem żelaza! Oznacza to, że mimo zwiększonego zapotrzebowania na żelazo przez występujący niedobór, odpowiedź hepcydyny nie jest tłumiona. Jest to proces ochronny przed ewentualnym przeładowaniem żelaza.
Ostra odpowiedź hepcydyny powoduje, że wchłanianie żelaza jest utrudnione nawet przez kolejne 24-48 godzin od przyjęcia dawki.
Mając na uwadze powyższe – podawanie żelaza (szczególnie jeśli mówimy o dawkach > 60 mg) co drugi dzień może poprawić jego tolerancję oraz wchłanianie.
3. brak cierpliwości
Czas potrzebny do uzupełnienia zapasów zależy oczywiście od wyjściowego stężenia ferrytyny, natomiast może trwać od 3 do nawet 6 miesięcy. Mając mocno wyczerpane zapasy żelaza potrzebujesz dostarczać z diety zdecydowanie więcej tego mikroskładnika niż osoba, która tego niedoboru nie ma. W momencie, gdy dostarczasz takich samych ilości żelaza jak osoba bez niedoboru to organizm będzie miał żelazo na bieżące potrzeby ale nie na tworzenie zapasów. Jeśli potrzebujesz wsparcia z dietą bogatą w żelazo to tutaj znajdziesz przygotowany przeze mnie jadłospis + wideo poradnik.
4. FORMA ŻELAZA
Jeśli zażywasz żelazo w formie leku lub suplementu to może okazać się, że forma jaką przyjmujesz ma słabą wchłanialność. Rodzaje żelaza nie są bez znaczenia, niektóre mogła wchłaniać się lepiej, a inne znacznie gorzej.
Glicynian czy proteinianobursztynian żelaza wchłania się lepiej niż na przykład siarczan żelaza. Często obserwowanym przeze mnie błędem, gdy stężenie ferrytyny nie wzrasta, jest stosowanie coraz to większych dawek żelaza – nie jest to niestety droga do rozwiązania problemu. Zwiększenie dawek żelaza nie świadczy o tym, że większa dawka zostanie wchłonięta.
Jak wspomniałam wcześniej organizm człowieka nie ma wykształconych skutecznych mechanizmów pozbywania się nadmiaru żelaza, dlatego z uwagi na jego potencjalną toksyczność istotne jest, aby zachować ostrożność przy ewentualnej suplementacji i zaczerpnąć rady specjalisty.
5. Duża utrata krwi
Jeśli Twoje miesiączki są bardzo obfite i długie to może się okazać, że mimo starań dostarczane na bieżąco żelazo nie rekompensuje comiesięcznych strat. Pamiętaj, że zawsze tego typu miesiączka powinna zostać zgłoszona lekarzowi.
Podobna sytuacja może mieć miejsce w przypadku utajonych krwawień na przykład z przewodu pokarmowego. Ważne jest więc, aby do każdego trudnego do opanowania niedoboru żelaza podejść interdyscyplinarne i wykluczyć chociażby: krwawienia utajone z przewodu pokarmowego, choroby zapalne jelit, celiakię, Helicobacter pylori czy pasożyty.
6. niedobór miedzi
Niedobór miedzi może powodować niedokrwistość oporną na leczenie żelazem. Miedź jest składnikiem ceruloplazminy i hefajstyny, czyli dwóch białek enzymatycznych uczestniczących w metabolizmie żelaza. Rolą ceruloplazminy w metabolizmie żelaza jest utlenianie jonów Fe2+ do Fe3+, co umożliwia wiązanie żelaza z transferyną (głównym białkiem transportującym żelazo) oraz z ferrytyną (czyli białkiem magazynującym). Najczęstszą przyczyną niedoboru ceruloplazminy jest dieta uboga w miedź, niedożywienie i nadmiar witaminy C.
7. leki ipp
Leki ograniczające wydzielanie soku żołądkowego powodują, że pH w Twoim żołądku jest wyższe niż fizjologicznie. Do prawidłowego wchłaniania żelaza w żołądku musi panować kwaśne środowisko (niskie pH). Leki IPP są obecnie bardzo często nadużywane. Najczęściej pacjenci sięgają po nie (samodzielnie lub po konsultacji z lekarzem) ze względu na zgagę, niestrawność czy refluks. Im dłuższe przyjmowanie tego typu leków, tym oczywiście większe ryzyko niedoboru. Chciałabym podkreślić, że często przewlekłe stosowanie IPP jest jedynie maskowaniem objawów, bez zaopiekowania się prawdziwą przyczyną problemu. W konsekwencji nie tylko będzie powodowało to niedobór żelaza ale również witaminy B12, wapnia czy magnezu.
